Aksaray İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü

Taşpınar Dokumaları

TAŞPINAR DOKUMALARI

Taşpınar’da 1950 yıllarından önce yatak halısı, sedir halısı, yan halısı, seccâde halısı, yastık halısı, heybe halısı ve eğerlik halısı tipleri dokunmaktaydı. Günümüzde seccâde, yastık ve heybe halısı dışındakiler unutulmuş durumdadır. Dokumaların genelinde kullanılan göbek bölümü çivil ve ak göbek olmak üzere ikiye ayrılır.

Kelle halısı: Taban halısının bir boy küçüğüne kelle halısı denir. Büyüklüğü 4-6 m² arasında değişir. Yaklaşık 300 x 280 cm. boyutlarındadır. Desen özellikleri taban halılarına benzer.

Çift halı: İki halı uç uca dokunduğu için bu isimle bilinir. Halk arasında orta halısı ismiyle de anılır. İki halı yan yana serildiğinde taban halısı büyüklüğünde yer kaplar. Civil göbek, çapar ayak, çıngıllı ve yelekli köşe, kamalı ve kapamalı sandık desenleriyle karakteristiktir.

Seccade halısı: Duvara asmak için dokunur. Üzerinde namaz kılınmaz. Genellikle 2.30 x 1.20 cm. ölçülerindedir. Zemini mihraplı veya göbeklidir. Desenlerine göre kandilli, camili, minareli gibi isimler alırlar.

Minder halısı: Bir insanın altına alabileceği veya üstüne örtebileceği büyüklükteki bu halılar halk arasında yatak halısı ismiyle anılır. Devrinde yatak, yorgan yerine kullanılmaktaydı. Uzun tüylü (hav) bu halıların zemini, halk arasında it izi veya kedi izi diye bilinen, köpek veya kedinin ayak izlerine benzeyen üç dilimli (loplu) desenlerle süslüdür. Halı zemini çoğunlukla beyaz, desenler sarı, kırmızı ve kahverengi tonlara sahiptir.

Sedir halısı: Pencere altlarına, topraktan yapılmış sedir (makat) üzerine örtmek

için dokunur. Genellikle 500 x100 cm. ölçülerindedir. Desenleri yörede dokunan ve halk

arasında toplu kilim diye bilinen kilimin desenlerine benzer. Kenar sularında da çoğunlukla

deve tabanı motifleri yer almaktadır.

Yastık halısı: At, eşek, deve gibi binek hayvanlarının sırtına örtmek için dokunmaktaydı.

Günümüzde dokunmayan bu halıların eski örnekleri yaklaşık 80 x 60 cm. ölçülerindedir.

Taban halısı: Büyük oda veya salona sermek için dokunur. Yaklaşık 3.50 x 2.10 3.60- x 2.20 veya 400 x 2.30 cm. ölçülerindedir. Büyüklüğü 10-6 m2 arasında değişir. Genellikle 16-13 çile ipten dokunur. Çoğunlukla göbeklidir. Göbek şekli taban göbek adıyla isimlendirilir. Göbeğin iki ucunda kelle adı verilen stilize edilmiş kartal motifleri yer alır. Köşeleri taban köşe, çıngıllı köşe, salkım köşe ve gül köşe, ayak bölümü ise gül ayak, Osmanlı ayak, el motifli ayak, çapar ayak ve kamalı ayak, sandık bölümü merdivenli sandık, kamalı sandık, güllü sandık, sallama bölümü ise boncuklu sallama, düz sallama ve çiçekli sallama desenleriyle karakteristiktir.

Çeyrek halı: İki halı uç uca dokunduğu için bu isimle bilinir. Halk arasında orta halısı ismiyle de anılır. Kelle halısının bir boy küçüğüdür. Yaklaşık 3.5 m2 büyüklüğünde ve 2.20 x 1.20 cm. boyutlarındadır. İki halı yan yana serildiğinde taban halısı büyüklüğünde yer kaplar. Civil göbek, çapar ayak, çıngıllı ve yelekli köşe, kamalı ve kapamalı sandık desenleriyle karakteristiktir.