İç Anadolu bölgemizin önemli şehirlerinden Aksaray’ın adının ilk bakışta kolay çözümlenebilir ve bir çırpıda açıklanabilir bir yapıda olduğu düşünülebilir. Türkçe kökenli ak ile Farsçadan alıntı سراى serāy sözünün oluşturduğu sıfat tamlamasının Aksaray biçiminde şehrin adı hâline geldiği söylenebilir. Adın bugünkü biçiminin XV. yüzyıldan sonra yaygınlaştığı Âşıkpaşazade’nin Tevârîh-i Âl-i Osmân, Neşrî’nin Kitâb-ı Cihânnümâ ve benzeri eserlerde geçen kayıtlardan anlaşılmaktadır. Ancak adın bu biçimine yüzyıllar süren tarihî gelişmeler, kültürel değişmeler ve dil olayları sonucunda ulaştığı anlaşılmaktadır. Şehrin bugünkü yerinde veya yakın çevresinde kurulmuş bulunan ve tarihin karanlık dönemlerine kadar uzanan yerleşim birimlerinin adlarının, kimilerinin daha sonra gelen uygarlıkların dilinde korunarak, kısmen veya büyük ölçüde değişime uğrayarak varlığını koruduğu, kimilerinin yerlileştirildiği kimilerinin de tamamen değiştirildiği bilinmektedir.

Hitit metinlerinde geçen Kurşaura’nın klasik dönemdeki Garsaura ile aynı olduğuna ve bu adlarla belirtilen yerin bugünkü Aksaray’ın bulunduğu coğrafya ile örtüştüğüne kesin gözüyle bakılmaktadır. Klasik dönemdeki adın daha sonraki kaynaklarda τά ʾʹΑξαραve τάξαρα biçimlerine dönüştüğü görülür. İranlılar bölgeyi işgal ettiklerinde “Güzel atlar ülkesi” manasına gelen “CAPPADOCIA” adını bu bölgeye vermişlerdir. Milattan önce I. yüzyılda Kapadokya hükümdarı Archelais da adını bu bölgeye vermiştir. Milattan sonra 593 yılına tarihlendirilen bir parada ise Aḳsara biçimi belirlenmiştir. XIV. yüzyıla ait Türk İslam kaynaklarda da şehrin adı آقسرا (Aḳsarā) olarak yazılır. İbni Bibi’de, İbn Battuta’da مدينۀ أقصرا (medı̄ne-i Aḳsarā) şekli dikkat çekicidir. Anadolu Selçuklu Sultanı II. Kılıçarslan’ın burada inşa ettiği binalar dolayısıyla Aḳsara adının köken yakıştırmasıyla yerlileştirildiği ve böylece adın Aksaray biçimini aldığı görülür. Bundan sonra Neşrî tarihinde, Âşıkpaşazade’de, Cihannüma’da ve Evliya Çelebi Seyahatname’sinde ise artık آقسراى (Aḳsarāy) yazılışına ulaşılır. Aslında bu dil olayı pek çok yer adında kendisini göstermektedir.

Bugünkü bilgilerimize göre Aksaray adının kökleri Anadolu’da büyük bir uygarlık kurmuş olan Hitit dönemine kadar uzanmaktadır.