İĞNE OYALARI

Geleneksel Türk giyim-kuşam kültürü içinde baş süslemelerinin vazgeçilmez unsuru olan oyaların ayrı bir yeri vardır. Türk kadınının zevkini, yaratıcılığını ve el becerisini yansıtan oyalar süslenmek amacının yanı sıra içerdiği motifleri ile gizli mesajları taşıyan sessiz bir iletişim aracı olmuştur. Oyaların yöresel özellikler çerçevesinde özgün motifler taşıdığı görülmekle birlikte, aynı motifin farklı yörelerde farklı isimlerle anıldığı da dikkati çekmektedir.

Anadolu kadını sevinçlerini, üzüntülerini, heyecanlarını renklere, ilmeklere tığ, mekik ve iğne yardımı ile oya örücülüğüne dönüştürmüştür. İğne oyalarının boyutlu yapısı ve süsleyici niteliği ile el sanatlarımız içinde önemli bir yeri vardır. Tarih bakımından birçok devletlerde adı geçen Aksaray bölgesinde yazmalara hayat veren iğne oyaları yöreye göre biçimlenmekte ve özgün isimler almaktadır.

Zengin çeşitliliğe ve geçmişe sahip olan iğne oyaları, yapılırken sadece süs eşyası olarak değil, kişinin duygu ve düşüncelerini, renklere ve oyaya dönüşmesini sağlamıştır. Anadolu’ya özgü oya iğne oyasıdır. İğne oyaları düz şerit biçimde ve aşağıya doğru sarkarak üç boyutlu yaprak, çiçek, meyve ve başka motiflerden oluşanları vardır. Çiçeklerin çoğunlukla gerçekçi bir biçimde yapıldığı, diğer motiflerinde ise serbest anlatımlarla ortaya konduğu görülür.

Aksaray oya geçmişine bakıldığında ilk olarak boncuk örme sonrasında iğ oyası daha sonrasında ise sıra ile floş, firkete, çim oyası ve iğne oyası takip etmektedir. Ancak günümüzde en çok ilgiyi iğne oyası görmektedir. Yapılan değişik ve her defasında yeni motifler üretme şansı veren iğne oyaları sadece yemeni veya havlu kenarını süslemede kalmamış tespih, tepsi, sehpa, kolye, broşür, yüzük ve küpe gibi takı ve süs malzemesi olarak da kullanım alanı geliştirmiştir.

Aksaray’da iğne oyası kültürel etkileşim sonucu ortaya çıkmıştır. İğne oyaları yapanların bir çoğu eşinin meslekleri doğrultusunda farklı bölgelerde kalması sonucu öğrenmiş, bazıları ilgi sonucu bazıları da ise Halk eğitim kursları sonucunda öğrenmiş olduğu bilinmektedir.