Dünyanın bilinen en eski beyin ameliyatının izlerini taşıyan 10 bin 500 yıllık kafatası, mumyaları, arkeolojik ve etnografik eserleriyle Aksaray Müzesi, Türkiye'nin en önemli müzeleri arasında yer alıyor.
13 bin civarında arkeolojik ve etnografik eserin sergilendiği Aksaray Müzesi, etnografik, arkeolojik ve mumya olmak üzere birbiriyle koridorlarla bağlı dört teşhir salonu ve 3 kattan oluşmaktadır.
Müze girişinde yer alan Arkeoloji Salonlarında Aşıklı Höyük, Güvercinkayası ve Acemhöyük kazı alanlarına ait eserler sergileniyor.
Aşıklı Höyük Salonu'nda 10 bin 500 yıl önce bölgede ilk köy yerleşiminin kurulduğu kazı alanından çıkartılan eserler sergileniyor. Tıp tarihi bir ilk olan; genç bir kadına uygulanan dünyadaki ilk beyin ameliyatı izlerinin bulunduğu kafatası, salonda en fazla ilgi gören eserlerden birisidir. Salonda, Aşıklı'dan gelen taş havan ve havanelleri, obsidyenden yapılmış dilgi, bıçak ve ayna gibi aletler, taş ve kemikten yapılmış kolye uçları ile kemikten yapılmış bız, olta ve tokalar bulunmaktadır.
Güvercinkayası Salonu'nda ise, Kalkolitik Dönem yerleşmesi olan Güvercinkayası’ndan gelen taştan havan ve havanelleri, kemikten bız ve saplar, sapan taşları, ağırşaklar ve obsidyen aletler ile el yapımı pişmiş toprak ocak, ayaklı kaplar ve hayvan figürinleri görülebilir.
Acemhöyük Salonu'nda ise, Asur Ticaret Kolonilerinin önemli merkezlerinden Acemhöyük yerleşmesinden çıkartılan pithoslar (büyük boyutlu tahıl ve sıvı saklama kapları), yanmış kapı parçası, su künkleri, taş baltalar; pişmiş toprak kap ve altlıkları, fincan, bardak, çömlek, kutsal içki kapları; taş ağırşak, düğme ve oyun taşları; ingot gümüş parçaları; kemik sap ve bızlar; pişmiş toprak bullalar sergilenmektedir.
Mumya salonunda ise, Bizans Dönemine ait mumyalar ve bunlara ait eşyalar dikkat çekicidir. Ruhun ölümsüzlüğüne olan inancın eseri olan mumyalar, Kapadokya Bölgesinde daha çok Aksaray merkeze bağlı Akhisar Köyü yakınlarındaki Çanlı Kilise içerisinden ve Ihlara Vadisi'nden çıkartılmıştır. Bu mumyalardan 5 tanesi Niğde Müzesi'nde sergilenirken, Aksaray Müzesinde ise 4 sağlam mumya, bir erişkine ait eksik mumya, eksik çocuk mumyaları ve 2 adet kedi mumyası bulunmaktadır. Mumyalar genelde rahip, rahibe ve din adamlarına aittir. Bu bölgede de Mısır’daki gibi öldükten sonra yeniden dirilişin olacağına inanılıyordu. Aksaray Müzesi içerisindeki kedi mumyası en fazla ilgiyi çeken mumyadır. Mumya görmek için Mısır’a gitmek yerine Aksaray Müzesini ziyaret edebilirsiniz.
Müzenin Etnografya Salonu'nda, Aksaray’ın yakın tarihine ait halkın kullandığı eserler sergilenmektedir. Çakmaklı tüfekler, çelik kılıçlar ve tabancalardan oluşan silah bölümü; kadın ve erkek giysileri; para keseleri, çoraplar, gümüşten yapılmış takılar; ahşap kahve soğutacağı ve sedef kakmalı ahşap sehpalar; işlemeli yastıkları olan bir sedir; şifa tası, takunya ve havlulardan oluşan banyo gereçleri; yemek kapları ve güğümlerden oluşan mutfak gereçleri sergilenmektedir.
Müzenin bahçesinde ise, değişik dönemlere ait pithos, küp, lahit, mezar taşları, taştan yapılmış armalar ve kitabe parçaları sergileniyor. Kapadokya'nın geçmişini yansıtan geç Hitit dönemine ait işlenmiş bir taş eser de müzede sergileniyor.